Juryrapport Mensa Fonds awards 2013

wordle

Categorie: Maatschappij
Wubbo Ockels
Weinig wetenschappers in Nederland genieten een grotere naamsbekendheid dan Wubbo Ockels. Hoewel hij bekend is geworden door als eerste Nederlander de ruimte in te gaan, is hij ook na zijn ruimtereis van grote betekenis geweest voor de wetenschap. Na cum laude te zijn afgestudeerd in wis- en natuurkunde, meldde hij zich aan voor het ruimteprogramma van NASA. Na een lange opleiding mocht hij in 1985 de ruimte in. Na zijn terugkeer op aarde ging hij werken bij ESA/ESTEC waar hij zich bezighield met de ontwikkeling van ruimtevaarttechnologie en onderwijs. Daarna werd hij hoogleraar in Delft, waar hij zich richtte op duurzaamheid. In dit kader was hij betrokken bij projecten als de Superbus en de zonne-auto Nuna, die meerdere malen de World Solar Challenge won. De jury is onder de indruk van hoe Wubbo Ockels zijn talenten heeft aangegrepen om de doelen die hij zich stelde te behalen. Ook zijn tomeloze inzet voor het milieu is bewonderenswaardig. Van zijn gedrevenheid en doorzettingsvermogen kunnen wij allen iets leren.

Dolores Leeuwin
Als kind was Dolores Leeuwin altijd al enorm nieuws- en leergierig. Maar omdat dit in haar omgeving niet altijd gewaardeerd werd, begon ze dit talent te verbergen. Na met moeite de HAVO te hebben afgerond deed ze een studie Personeel en Arbeid en kwam zo terecht bij de afdeling Personeelszaken van Teleac/NOT, tegenwoordig NTR.
In 2001 kwam ze voor de camera te staan als presentatrice van Het Klokhuis. Hiervanuit kwam ze ook terecht bij het wetenschapsprogramma Hoe?Zo! en het populaire Sinterklaasjournaal.
Vorig jaar won ze met een uitzonderlijk hoge score de Nationale IQ Test van BNN. De jury heeft bewondering voor de manier waarop Dolores vervolgens is omgegaan met de ontdekking dat ze een zeer hoog IQ heeft. Ze liet het er niet bij zitten en ging voor het tv-programma Pavlov op onderzoek uit. Hierbij onderzocht ze wat intelligentie is en hoe we dit kunnen meten.
Voor kinderen is Dolores Leeuwin een eigentijds voorbeeld van een ‘normale’ volwassene die toevallig heel slim is. Met haar frisse blik maakt ze het verschil: ze weet ze het onderwerp interessant te maken en laat zien dat het nooit te laat is om op zoek te gaan naar de persoonlijke betekenis van een hoog IQ.

Bright Lights
Bijna een jaar geleden richtte een groep hoogintelligente jongeren de website BrightLights.nl op, ondersteund door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In co-creatie bouwden zij een uitdagend online-magazine en ontmoetingsplaats voor en door hoogbegaafde jongeren.
Naast het magazine organiseert BrightLights inhoudelijke activiteiten bij bedrijven, kennis- en overheidsinstellingen en maatschappelijke organisaties. Zo bevordert het team een beter begrip vóór en integratie ván de hoogbegaafde jongeren in de samenleving.
De inhoud van de website varieert van artikelen over games, literatuur en wetenschap tot informatie over wat het voor jongeren betekent om hoogbegaafd te zijn, links naar naar stages en handige tips. De jury waardeert dit bijzondere platform voor en door jonge hoogintelligenten en hoopt dat deze waardevolle website met deze nominatie een grotere bekendheid krijgt binnen de HB-gemeenschap.

Categorie: Onderwijs
Bart Smoors en Tanja de Ruijter
Bart Smoors en Tanja de Ruijter hebben enkele jaren geleden Talent HZM opgericht. Hier ontvangen hoogbegaafde scholieren passend onderwijs. De jury is onder de indruk van hun aanpak.
Leerlingen krijgen les in groepen van maximaal 20 scholieren. Hun klas is onderdeel van de Gooise scholengemeenschap Huizermaat. Dit biedt volop mogelijkheden om samen met leeftijdgenoten deel te nemen aan excursies, de Sinterklaasviering en musicals. Ook wordt het ontwikkelen van kritische leervaardigheden gestimuleerd in de vaklessen en het mentoraat. Zo wordt de basis gelegd voor individuele begeleiding op vaardigheden en een optimale sociaal-emotionele ontwikkeling.
Met dit traject laten Smoors en de Ruijter hun team hoogbegaafde leerlingen ervaren dat zij zichzelf mogen zijn in de groep en in de school. Zo kunnen zij zelfverzekerd de maatschappij tegemoet treden.
Bart en Tanja dragen hun boodschap uit een met onverwoestbaar enthousiasme en doorzettingsvermogen. Talent HZM is inmiddels opgepikt door andere scholen. Hiermee maakt het werk van Bart Smoors en Tanja de Ruijter het verschil in de ontwikkeling van het onderwijs aan hoogbegaafde kinderen in heel Nederland.

Harry van den Beuken
Harry van den Beuken is al 42 jaar wiskundeleraar, waarvan 37 aan het Stedelijk Gymnasium in Den Bosch. Hij wilde het onderwijs in omdat hij graag met jonge mensen werkt. In een interview met de schoolkrant zei Van den Beuken in 2011: “Mijn leerlingen hoeven niet goed per se te zijn in wiskunde. Maar je moet wel merken dat hij of zij er helemaal voor gaat.” Deze uitdagende mentaliteit is een rode draad in zijn carrière en een inspiratie voor hoogintelligente leerlingen.
Uit de achterban van Mensa kwam een verhaal naar voren van een oud-leerlinge van Van den Beuken. Hij stimuleerde haar jaren geleden om wiskunde te houden als extra vak, terwijl zij een alpha-pakket had en wiskunde in haar milieu een ongebruikelijk vak was voor meisjes. De school zelf wierp ook nog eens roostertechnische hindernissen op, vanwege het alphapakket. Maar Van den Beuken bleef de leerlinge actief stimuleren. Ze eindigde met een 8 op haar eindlijst.
Ze schrijft: “Harry van den Beuken heeft mij enorm aangemoedigd om dingen te doen die niet typisch in de ‘lieve meisjes’-achtergrond pasten. Ook heeft hij me gemotiveerd om niet te snel toe te geven, ook al ben je ‘lastig’ voor anderen. Hij gaf me zelfvertrouwen en het gevoel gezien te zijn in mijn kwaliteiten. Dit gaf me een houvast voor de rest van mijn leven.”
De jury nomineert met Harry van den Beuken een uitdagende en inspirerende leraar die al decennia lang talentvolle leerlingen helpt om, desnoods tegen de stroom in, het beste uit zichzelf te halen.

Topplan
Topplan is een denktank die het Nederlands basisonderwijs wil aanzetten tot het bieden van passend onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. Truus, Jet, John, Johan, Simone en Sylvia doen dit in hun vrije tijd en zonder winstoogmerk. Hun stappenplannen staan kant en klaar op het internet. Het concept gaat uit van lerende organisaties die op eigen kracht tot de een optimale invulling komen.
Het team achter Topplan is al meerdere keren op het ministerie van OCW gevraagd om delen van hun plannen nader toe te lichten. Ook zijn ze betrokken bij een werkgroep van het ministerie die uitdagingen rond hoogbegaafdheid aangaat.
De leden van Topplan weten een grote hoeveelheid positieve energie los te maken. Door actief de verbinding te zoeken met de politiek stimuleren ze het begeleiden van hoogbegaafde kinderen in het reguliere onderwijs zonder veel extra kosten.
De jury vindt het erg belangrijk dat er in het funderend onderwijs aandacht is voor hoogintelligente leerlingen. Topplan laat zien dat dit prima kan zonder een duur of afgezonderd traject, maar juist pragmatisch en binnen de vertrouwde leeromgeving.

Categorie: Werk
Carlo Post
Carlo Post is algemeen directeur bij Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid. In een vorige functie was hij directeur bij de gemeente Gouda. In die positie kwam een sollicitant op gesprek voor de functie van concerncontroller. Zij had een goede functie elders maar was voorheen niet als controller werkzaam geweest en daarom wilde de adviescommissie geen positief advies afgeven.
Post sloeg hun advies in de wind met de uitspraak: “Je zult zien dat zij het best kan.” Hij was tot die overtuiging gekomen na de gesprekken én door het feit dat hij op haar cv het lidmaatschap van Mensa had zien staan. Later legde hij uit dat hij had ervaren dat hoogbegaafden dat soort switches  prima aankunnen. Dat die personen snel leren, de lat hoog leggen en veel doen in weinig tijd.
Op de nieuwe plek gaf Post zijn nieuwe medewerker de gelegenheid om het vakgebied op de eigen manier te ontdekken. Tussendoor was er gelegenheid voor verdiepende gesprekken, waardoor deze functie op een authentieke wijze kon worden ingevuld. Met als gevolg dat er wezenlijke dingen binnen de gemeente Gouda veranderden, onder de noemer: “meer dialoog, minder papier”.
De jury benadrukt het cruciale belang van dat vertrouwen in het leer- en aanpassingsvermogen van hoogbegaafden. Dit maakt dat zij snel van nut kunnen zijn voor een werkgever, ook al bevindt het werk zelf zich in een nieuwe context. Carlo Post heeft dit inzicht actief benut voor zijn organisatie.

Wilbert Paulissen
Cybercrime is een groeiend probleem in onze samenleving. Voor de bestrijding van de meest geavanceerde computercriminaliteit zijn knappe koppen nodig. De Nederlandse politie als geheel, met zo’n 60.000 werknemers, blijft echter onvermijdelijk een hiërarchische organisatie, waarin hoger opgeleiden en hoogintelligente medewerkers door de bureaucreatie niet altijd tot hun recht hoeven te komen. Zodat ‘slimme mensen’ ook weer het pand via de achterdeur verlaten.
Dat het ook anders kan, bewijst de Dienst Landelijke Recherche, waarvan Wilbert Paulissen sinds 2010 het hoofd is. Hij is eindverantwoordelijk voor het Team High Tech Crime, dat in 2014 zal groeien van 60 naar 120 medewerkers. Paulissen biedt zijn teamleden een unieke werkomgeving, waarin opsporingsteams zijn gevormd die voor de ene helft bestaan uit mensen met een traditionele politieopleiding en voor de andere helft uit mensen met een ICT-achtergrond. Hierbij wordt zonder schroom geselecteerd op intelligentie. Er werken diverse Mensalen en ook krijgen wetenschappers hier actieve steun voor promotie-onderzoek – een uniek gegeven voor de Nederlandse politie.
Bij de werving van nieuwe teamleden wordt afgeweken van de standaard-politievereisten, om tot de beste teamsamenstelling te komen. Zo wordt voor eenieder de gelegenheid geschapen het beste uit zichzelf te halen. De resultaten liegen er niet om: dit jaar verwacht het team onder meer 15 grote opsporingsonderzoeken af te ronden, op het scherp van de digitale snede. Er is zo’n unieke werksituatie gerealiseerd, dat de FBI en de US Secret Service jaloers naar Paulissens aanpak kijken.
Een prachtig voorbeeld van hoe je mensen met verschillende competenties succesvol laat samenwerken aan één gemeenschappelijk doel: het vangen van boeven. Intelligentie speelt binnen het Team High Tech Crime inmiddels géén aparte rol. Juist omdat er zo goed over is nagedacht. Als leidinggevende maakt Wilbert Paulissen hierin het verschil, met een direct en positief effect op de digitale veiligheid van de Nederlandse samenleving.

Jeroen Komen
Jeroen Komen is een verbindende pionier. Zijn bedrijf Knoworries is gespecialiseerd in het beheer van kleine tot zeer grote, complexe netwerken. Knoworries maakt altijd de vertaalslag naar de eindgebruiker en investeert in langdurige relaties op basis van wederzijds respect.
Knoworries is speels ingericht en bevordert Het Nieuwe Werken. Onder de werknemers is een behoorlijk aantal hoogbegaafden. Op meerdere fronten tegelijk denken, snel-leren én ver vooruit denken zijn eigenschappen die voor hoogintelligente medewerkers een ideaal werkklimaat vormen.
Jeroen zet zijn visie neer in concrete doelen en acties. Eerder won zijn bedrijf de Syntens Niet Dom Trofee voor meest innovatieve bedrijf in Utrecht. Daarbij lijkt het symbolisch voor visie, overzicht en altijd-weer-veilig-landen dat Jeroen inmiddels Europa doorkruist in zijn eigen vliegtuig.
Hij is iemand die vertrouwen geeft en ervoor zorgt dat hoogbegaafden zich gemotiveerd voelen in dat ondernemersklimaat. Zij raken geïnspireerd om een wezenlijke bijdrage te leveren in de overbrugging van de verschillende behoeftes tussen IT-industrie en eindgebruikers. Daarmee is Jeroen Komen in meerdere opzichten een bruggenbouwer voor hoogbegaafden op de werkvloer.